
Khange kubekho mntu wonzakeleyo okanye abantu ababhubhileyo, kodwa unobangela womlilo awukaziwa.
Amaxhoba omlilo kufuneka ngoku aphinde akhe ubomi bawo.
Isiganeko somlilo esahlukileyo eWitsand, eAtlantis ngempelaveki sishiye abantu ababini bengenandawo yokuhlala.
Peter Luhanga
Umlilo ohlasele amatyotyombe Ekuphumeleleni ushiye abantu abangamashumi amahlanu ananye bengenandawo yokuhlala emva kokutshisa amatyotyombe alishumi elinesine ngentsasa yangoMgqibelo.
Othethe egameni leeNkonzo zoMlilo noHlangulo kwisiXeko uEdward Bosch uthe akukho mntu wonzakeleyo okanye umntu obhubhileyo, kodwa unobangela walo mlilo awukaziwa.
Isithethi soLawulo loMngcipheko weSixeko uCharlotte Powell uqinisekise ukuba umlilo utshabalalise izakhiwo ze-14, ezichaphazela abantu abangama-51.
“Uncedo loluntu luceliwe kwa-SASSA,” utshilo uPowell.
Kwindawo yexhwayelo ngentsasa yangeCawe, abahlali bebelungisa izinki ezitshileyo ukuze baphinde bakhe amakhaya abo.
Elinye lamaxhoba omlilo uNomvelo Ndikanika, 38, nongumama wabantwana abathathu abaneminyaka emine, elithoba neshumi elinesithandathu ubudala, uthi ebehleli kwityotyombe lakhe elinamagumbi amabini nomyeni wakhe nabantwana.
UNdikanika uthi umyeni wakhe weva isikhalo phandle wathi xa eyokroba phandle wabona intshinyela yomsi wabaleka wabuyela ngaphakathi eyomvusa kodwa wayesozela engaqondi ukuba kuqhubeka ntoni.
Uthi umyeni wakhe wayemana emxelela ukuba makavuke, ngelo xesha wathatha ibhegi eyayinamaxwebhu abo abalulekileyo wabalekela kwindawo ekhuselekileyo nabantwana.
Ngaphandle kwebhegi enesazisi sakhe, iziqinisekiso zokuzalwa zabantwana kunye namakhadi ebhanki, uphulukene nayo yonke impahla yakhe ngenxa yomlilo.
Uthe wayebuhlungu kakhulu ngempahla yesikolo yabantwana bakhe, iincwadi zesikolo, kunye negrosari awayeyithengile ngesaphulelo senyanga esikhethekileyo ebekufanele ukuba sihlala inyanga yonke.
“Ndithenge ukutya ukuze ndihlale inyanga yonke. Ndandingafuni ukusokola. Yonke into yatshatyalaliswa ngomlilo.
Abantwana bam abazukufunda kakhulu. Ndixhalabile ngakumbi ngomntwana wam oneminyaka elishumi elinesithandathu nanjengoko esenza ibanga leshumi,” utshilo uNdikanika.
Uthe izinto zekhaya ababezama ukuzihlangula zabiwa ngabantu abazenza ngathi bayabanceda.
“Andifuni kucinga ngesi sehlo. Ubomi bam bonke babukwelatyotyombe,” utshilo.
Elinye ixhoba lomlilo uXolani Conana (36) obehlala kwityotyombe lakhe elinamagumbi amabini kunye nenkosikazi nabantwana bakhe ababini abaminyaka ilishumi elinanye neshumi elinesithathu ubudala, uthi naye uphulukene nayo yonke impahla yakhe ngaphandle kwamaxwebhu abalulekileyo awayekwibhegi.
Wabamba xa ebaleka etyotyombeni. UConana uthe bebengabo “amaphara” [amasela] ahlala kwityotyombe apho kuqale khona umlilo.
Uthi abahlali bavumelene ngokuhlangeneyo ukuba bangabavumeli abarhanelwa ukuba bangamasela babuye bayokwakha ityotyombe labo.
Endaweni yoko, babeza kusigcina isiza singenamntu kwaye bafakele iipali zomsonto weempahla wasekuhlaleni.
Kwelinye icala elibi, umlilo utshabalalise ityotyombe eWitsand kufutshane ne-Atlantis ngeCawa ebusuku behamba, abantu ababini bengenamakhaya.
Akukho kwenzakala okanye abantu ababhubhileyo, utshilo uBosch. Njengomlilo wase-Ekumphumeleni eDunoon, uBosch uthe, uncedo loluntu luceliwe kwa-SASSA ukulungiselela amaxhoba okutsha kwetyotyombe laseWitsand.